مطالعه تطبیقی اصل حیا در آموزه‌های اسلامی و معماری سنّتی

هنرمندان و معماران در عرصه‌های مذکور در تعامل و ارتباط شخصی و اجتماعی از دستگاه ارزشی اخلاقی فردی و جمعی گریزی نداشته‌اند. بخشی از آموزه‌های اخلاقی به‌ویژه در حوزه حِرَف و مشاغل سنّتی در قالب سوگندنامه، عهدنامه‌ها و فتوت‌نامه‌های حرفه‌ای مورد اشاره قرار گرفته است. این‌که شاخص‌های این دستگاه ارزشی در سنّت پیشینیان چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با وضعیت معاصر دارد موضوع این پژوهش نیست؛ این پژوهش در پی آن است که هنجارها و ارزش‌های اخلاقی و معنوی به‌ویژه صفت حیا چه نسبتی با آموزه‌های دینی، حرفه بنایی و ایجادِ بنا و هویت بنّا دارد؟ در این پژوهش با بهره‌مندی از روش ترکیبی با مراجعه به بخشی از میراث مکتوب در حوزه معماری سنتی، یعنی فتوت‌نامه بنایان، با روش توصیفی و به مدد تحلیل محتوای این سند، درصدد تبیین و استخراج اخلاق حرفه‌ای معماری و به‌ویژه اصل اخلاقی، عرفانی حیا بوده و دربردارنده این نتیجه است که معماری سنّتی، شامل اصول و شاخصه‌هایی چون توحیدمحوری، اقتدا بر پیامبران، توجه به آیات و روایات، استناد متون صنفی به اولیا الهی، کسب و احراز شرایط اولیه پیشه، سلوک معنوی در حرفه، کسب مهارت‌های لازم، آموزش‌های مکمل، رعایت مهارت‌های مدیریتی تربیتی، رعایت ادب شاگردی، رعایت سلسله مراتب شغلی، رعایت اصول بهداشتی و خصوصاً حضور و تجلی صفت حیا است.